سمیت تنفسی دو اسانس گیاه دارویی اسطوخودوس و آویشن علیه حشرات بالغ سوسک چهارنقطه‌ای حبوبات Callosobruchus maculatus (Coleoptera: Bruchidae)
کد مقاله : 1263-24IPPC (R3)
نویسندگان
مرکز تحقیقات کشاورزی استان فارس
چکیده
یکی از مهمترین آفات حبوبات در انبارها سوسک چهار نقطه‌ایی حبوبات Callosobruchus maculatus (F.) (Coleoptera: Bruchidae) است که دارای پراکنش جهانی است. تعداد زیادی از گونه‌های گیاهان دارویی بومی کشور ایران هستند و دارای اثرات حشره‌کشی مناسبی هستند. امروزه برای کاهش مصرف آفت‌کش‌های شیمیایی متداول تحقیقات گسترده‌ایی در زمینه یافتن گیاهانی که دارای خواص حشره‌کشی هستند انجام می‌شود. در این تحقیق اثر کشندگی اسانس‌های اسطوخودوس (Lavandula angustifolia Mill) و آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss) علیه سوسک چهار نقطه‌ایی حبوبات Callosobruchus maculatus (F.) (Bruchidae) در شرایط آزمایشگاهی (دمای ºC 2 ± 25، رطوبت نسبی 5 ± 65 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) بررسی شد. اسانس‌ها به وسیله دستگاه کلونجر (Clevenger) و به روش تقطیر با آب استخراج شدند. در آزمایش‌های زیست‌سنجی از حشرات کامل و ظرف‌هایی به حجم 65 میلی‌لیتر استفاده شد. تیمارها با آغشته کردن کاغذ صافی به غلظت‌های مختلف ترکیبات اعمال شدند. در این تحقیق بر اساس آزمایش‌های مقدماتی غلظت‌های 5/2، 5، 10 و 20 میکرولیتر در لیتر هوا برای اسطوخودوس و غلظت‌های 10، 20، 50، 100 و 250 میکرولیتر در لیتر هوا برای آویشن به همراه یک شاهد برای هر اسانس استفاده شدند. مرگ و میر حشرات تیمار شده 24 ساعت پس از تیمار ثبت شد. از نرم‌افزار SPSS برای محاسبه LC50 و LC90 ترکیبات استفاده شد. نتایج حاکی از افزایش مرگ و میر براساس افزایش غلظت اسانس‌ها بود. بر اساس میزان LC50 سمیت تنفسی اسانس گیاه اسطوخودوس (96/4 میکرولیتر در لیتر هوا) روی حشرات بالغ بیشتر از اسانس گیاه آویشن شیرازی (48/38 میکرولیتر در لیتر هوا) به دست آمد. مقدار LC90 اسطوخودوس و آویشن شیرازی به ترتیب 75/13 و 58/200 میکرولیتر در لیتر هوا محاسبه شد. با توجه به اینکه گیاه اسطوخودوس سمیت تنفسی بسیار مناسبی علیه سوسک چهار نقطه‌ایی حبوبات نشان داد می‌توان از این ترکیب گیاهی در برنامه‌های کنترل این آفت در انبارها استفاده کرد. علاوه براین، برای استفاده کاربردی این اسانس به بررسی‌های بیشتر در زمینه تهیه فرمولاسیون مناسب نیاز است.
کلیدواژه ها