تأثیر دشمنان طبیعی بر تراکم جمعیت شته مومی کلم Brevicoryne brassicae روی ارقام حساس و مقاوم کلزا
کد مقاله : 1644-24IPPC (R3)
نویسندگان
1عضو هیئت علمی- بخش تحقیقات گیاهپزشکی- مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان
2بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان
چکیده
کارایی دشمنان طبیعی (پارازیتوئیدها و شکارگرها) روی تراکم جمعیت شته مومی کلم Brevicoryne brassicae با استفاده از روش حذف مکانیکی در منطقه اصفهان طی سال زراعی 99-1398 به‌طور جداگانه روی دو رقم حساس (طلایه) و مقاوم (اکاپی) کلزا ارزیابی شد. در این پژوهش از سه نوع قفس استفاده شد: مش ریز (عدم دسترسی همه دشمنان)، مش متوسط (دسترسی پارازیتوئید و عدم دسترسی شکارگرها)، مش درشت (دسترسی همه دشمنان به درون قفس). همچنین تراکم جمعیت شته و دشمنان طبیعی آن در قطعه بدون قفس بررسی شد. نمونه‌برداری هر دو هفته یک‌بار، با کف‌بر کردن دو بوته از هر تیمار انجام و سپس در آزمایشگاه تراکم جمعیت شته به روش گرمادهی تعیین شد. همچنین نرخ افزایش تراکم جمعیت شته در نمونه‌برداری‌های متوالی محاسبه و نسبت بالدارها در دوره اوج جمعیت تعیین شد. نتایج نشان داد که از اواخر مرحله رزت (هفته 20ام به بعد) اختلاف بین تیمارها معنی‌دار شده و در همه این دوره تراکم جمعیت شته در تیمارهای دارای قفس نسبت به تیمار بدون قفس بیشتر بود. اوج تراکم جمعیت شته در تیمارهای مش ریز، مش متوسط و مش درشت روی رقم طلایه به ترتیب 86/1، 20/1 و 13/1 برابر بیشتر از تیمار بدون قفس بود. این مقادیر روی رقم اکاپی 04/2، 53/1 و 28/1 برابر بیشتر از تیمار بدون قفس بود. در فاز صعودی تراکم شته، حداکثر نرخ افزایش تراکم در مش ریز (041/1 و 042/1 به ترتیب روی ارقام طلایه و اکاپی) و حداقل میانگین در تیمار بدون قفس (015/1 و 020/1 به ترتیب روی ارقام طلایه و اکاپی) به دست آمد. درمجموع دوره آزمایش، روی رقم طلایه تیمار مش ریز با حداکثر تراکم (40/8549 شته/ 2 بوته) با بقیه تیمارها اختلاف معنی‌دار داشت. به عیارت دیگر تیمارهای مش متوسط و درشت فاقد اختلاف معنی دار بودند. روی رقم اکاپی تیمار مش ریز با حداکثر میانگین (72/7269 شته/ 2 بوته) با تیمار بدون قفس با حداقل میانگین (83/2361 شته/ 2 بوته) اختلاف معنی‌دار داشت و تیمارهای مش متوسط و درشت (به ترتیب با میانگین 09/3155 و 48/2910 شته/ 2 بوته) در گروه‌های حد وسط قرار گرفتند. با در نظر گرفتن نرخ افزایش تراکم جمعیت شته و نسبت بالدارها، فرضیه‌های چهارگانه توضیح افزایش تراکم جمعیت شته درون قفس (شامل رقابت بین گونه‌های شته، ممانعت از کوچ بالدارها، اثرات ریز اقلیم و حذف دشمنان طبیعی) بررسی شده و مشخص گردید که مهم‌ترین فرضیه، افزایش تراکم به خاطر حذف دشمنان طبیعی می‌باشد. روی هر دو رقم زنبور پارازیتوئید Diaeretiella rapae نقش معنی‌داری در کاهش تراکم جمعیت شته دارد و روی رقم اکاپی علاوه بر پارازیتوئید، شکارگرها (شامل مگس‌های سیرفیده و کفشدوزک‌ها) نیز در کاهش تراکم جمعیت شته تا حدودی مؤثر بودند. این مطالعه نشان داد که مقاومت ارقام بر کارایی گروه‌های مختلف دشمنان طبیعی روی تراکم جمعیت شته مومی کلم تأثیر می‌گذارد.
کلیدواژه ها