گزارش ویروس لکه حلقوی بافت مرده هسته‌دارها از تمشک
کد مقاله : 1772-24IPPC (R3)
نویسندگان
1بخش تحقیقات ویروس شناسی گیاهی، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران
2تهران، بزرگراه شهید چمران، خیابان یمن (تابناک)، جنوب به شمال نرسیده به انتهای خیابان، سمت راست، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، بخش ویروس شناسی
چکیده
تمشک‌ها (Rubus sp.) شامل مجموعه‌ای از گیاهان درختچه‌ای است که به دلیل میوه پرخاصیت خود، از دیرباز مورد توجه انسان بوده است. این گیاه در ایران اکثرا بصورت خودرو و وحشی در عرصه‌های طبیعی و حاشیه مناطق کشاورزی در استانهای شمالی و شمال غرب رویش داشته است، اخیراً به دلیل توسعه باغات و استقبال بازار از میوه پرفایده آن، احداث باغات تمشک مورد توجه قرار گرفته است. به دلیل روش غالب تکثیر رویشی این گیاه، بیماریهای ویروسی براحتی می‌توانند از طریق مواد گیاهی آلوده انتشار یابد. از اینرو ردیابی بیماریهای ویروسی در تمشک و استفاده از نهال سالم در مدیریت بیماریهای ویروسی در این گیاه نقش مهم دارد. طی بازدید تابستان 1396 تعداد 12 نمونه از بوته‌های تمشک با علائم پیسک، سبزردی و بدشکلی در استان کردستان جمع‌آوری شد. این نمونه‌ها از نظر احتمال ابتلا به ویروس لکه حلقوی بافت‌مرده هسته‌دارها (Prunus necrotic ringspot virus-PNRSV) با استفاده از روش الایزا و آنتی‌بادی اختصاصی (بیوربا، سوئیس، رقت 1:1000) مورد آزمون قرار گرفتند. تعداد 5 نمونه در این آزمون واکنش مثبت داشتند. این نمونه‌ها انتخاب و با استفاده از روش CTAB بخش RNA کل آنها استخراج و از نظر آلودگی به PNRSV مجددا به روش RT-PCR مورد آزمون قرار گرفتند. در این آزمون از آغازگرهای اختصاصی جهت تکثیر ژن پروتئین پوششی این ویروس استفاده شد. آزمون RT-PCR بصورت دو مرحله‌ای انجام شد. برنامه PCR شامل 5 دقیقه در 94 درجه، سپس 35 چرخه یک دقیقه در 94 درجه، یک دقیقه در 49 درجه و 45 ثانیه در 72 درجه و در نهایت 10 دقیقه در 72 درجه سانتیگراد بود. نتیجه این آزمون نشان دهنده تکثیر یک قطعه دی ان ای بطول مورد انتظار حدود 680 جفت‌باز در نمونه-ها بود. مایه‌زنی مکانیکی عصاره تهیه شده از این نمونه‌ها در بافر فسفات 1/0 مولار اسیدیته 2/7 روی گیاه سلمک Chenopodium quinoa و در برگهای کوتیلدونی خیار (Cucumis sativus) موجب لکه‌های سبزرد و متعاقبا پیسک، سبزردی و بدشکلی سیستمیک در این گیاهان شد که با خصوصیات دامنه میزبانی گزارش شده برای PNRSV مطابقت داشت. ویروس PNRSV دارای دامنه میزبانی طبیعی گسترده در بین درختان هسته‌دار و انواع رز بوده و در درختان هسته‌دار در طبیعت با درصدهای متفاوت توسط گرده منتقل می‌شود. مهمترین روش انتقال آن توسط اندام‌های ازدیاد رویشی مانند قلمه و پاجوش آلوده می-باشد. ویروس PNRSV قبلا از روی سایر میزبان‌ها از ایران گزارش شده است ولی این اولین گزارش از وقوع آلودگی طبیعی آن در تمشک در ایران است. میزان شیوع و فراوانی وقوع این ویروس در رویشگاههای طبیعی یا باغات ارقام اصلاحی تمشک نیاز به بررسی تکمیلی دارد. با توجه به تکثیر رویشی تمشک، احتمال اشاعه این ویروس از طریق نهال‌های آلوده می‌بایستی مورد پایش و توجه قرار گیرد.
کلیدواژه ها