شاخص پایداری مصرف آفتکش‌ها در الگوی کشت مرسوم محصولات باغی در استان اصفهان
کد مقاله : 1114-24IPPC (R3)
نویسندگان
1عضو هیئت علمی- بخش تحقیقات گیاهپزشکی- مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان
2بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی- مرکز تحقیقات و اموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان
چکیده
با استفاده از شاخص‌های پایداری می‌توان به بررسی پایداری کشاورزی برای مصرف نهاده‌ها (کود و آفتکش) پرداخت. هر چه مقدار این شاخص در یک دوره زمانی کاهش یابد، نظام تولید بیشتر به سمت پایداری هدایت می‌شود. جهت بررسی پایداری مصرف آفتکش‌ها در استان اصفهان، بر اساس آمارنامه (1396-97) سه محصول عمده (بیشترین سطح کشت بارور) در هر شهرستان به‌عنوان اولویت انتخاب و آمار مصرف آفتکش‌ها در همان سال (در سه گروه حشره‌کش و کنه‌کش، قارچ‌کش و باکتری‌کش، و علف‌کش) از مدیریت حفظ نباتات استان دریافت شد. سپس شاخص پایداری مصرف آفتکش‌ها برای گروه‌های سه‌گانه فوق و مجموع آفتکش‌ها محاسبه گردید. فرمول شاخص پایداری مصرف آفتکش‌ها عبارت است از: میزان مصرف آفتکش (لیتر)/ سطح زیر کشت (هکتار). هر چه شاخص مذکور کوچک‌تر شود، مبین آلودگی زیست‌محیطی کمتر و پایداری بیشتر در تولید محصول می‌باشد. در گام اول در قالب یک طرح کاملاً تصادفی شاخص‌ها بین شهرستان‌های مختلف مقایسه شد. نتایج نشان داد که ازنظر مجموع آفتکش‌ها کمترین شاخص پایداری به شهرستان‌های اردستان (001/0 با الگوی پسته، انار، زعفران) و اصفهان (010/0 با الگوی پسته، بادام، انار) تعلق داشت. در مقابل دهاقان (232/6 با الگوی سیب، انگور، گردو)، سمیرم (166/5 با الگوی سیب، هلو، گردو)، فریدونشهر (432/6 با الگوی انگور، بادام، گردو) و فلاورجان (254/5 با الگوی به، آلبالو، زردآلو) حائز بیشترین مقدار شاخص شدند. در گام دوم در قالب یک طرح تصادفی نامتعادل شاخص‌ها بین محصولات مختلف مقایسه شد. نتایج نشان داد که ازنظر مجموع آفتکش‌ها بیشترین و کمترین شاخص (به‌عبارت‌دیگر کمترین و بیشترین پایداری) به ترتیب به سیب (368/7) و انار (998/0) تعلق داشت. مقایسه شهرستان‌های با اولویت‌های کشت مشابه مشخص نمود که ازنظر شاخص پایداری مصرف آفتکش‌ها، نوع محصول و میزان مصرف آفتکش‌ها در واحد سطح اهمیت ویژه‌ای دارند. به‌عنوان‌مثال الگوی کشت در دو شهرستان خوانسار و فریدونشهر کاملاً مشابه است، درحالی‌که میزان مصرف آفتکش‌ها در واحد سطح برای هر سه محصول در شهرستان خوانسار کمتر و بنابراین پایداری مصرف آفتکش‌ها در این شهرستان نسبت به فریدونشهر بیشتر است. در برخی موارد پایداری مصرف آفتکش‌ها بیشتر تحت تأثیر نوع محصول قرار دارد. به‌عنوان نمونه مقایسه الگوی کشت دو شهرستان خوانسار و دهاقان نشان داد که انتخاب سیب به‌عنوان یک اولویت در شهرستان دهاقان سبب افزایش شاخص پایداری مصرف آفتکش‌ها نسبت به شهرستان خوانسار شده است. در اصلاح الگوی کشت محصولات باغی در شهرستان‌های مختلف استان لازم است سیاست گذران علاوه بر ساختار اقتصادی-اجتماعی و ساختار انرژی، به ساختار زیست‌محیطی (پایداری مصرف نهاده‌ها ازجمله آفتکش‌ها) نیز توجه داشته باشند.
کلیدواژه ها