ظهور نژادهای پرآزار زنگ سیاه گندم، زنگ خطری برای تولید گندم استان فارس
کد مقاله : 1170-24IPPC (R3)
نویسندگان
1سازمان جهاد کشاورزی استان فارس
2بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
3مرکز مرجع جهانی زنگ (GRRC)، دانشگاه آرهوس، دانمارک
چکیده
زراعت گندم آبی و دیم استان فارس با سطح زیر کشت تقریبی، 500 هزار هکتار حدود یک میلیون تن محصول را تولید می-نماید. این استان به‌ترتیب هفتمین و پنجمین جایگاه کشوری را از نظر سطح زیر کشت و تولید گندم به خود اختصاص داده است (آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی سال 98). زنگ‌های غلات از جمله مهم‌ترین بیماری‌های گندم می‌باشند که هر ساله با وجود بیمارگر مهاجم و میزبان حساس در کنار شرایط محیطی لازم، به‌صورت منطقه‌ای و یا همه‌گیری‌های محدود و یا وسیع، سطوح مختلفی از خسارت را به‌دنبال دارند. بیماری زنگ سیاه گندم با عامل Puccinia graminis f.sp. tritici در برخی از سال‌ها و در اواخر فصل زراعی و در صورت وجود رقم حساس و شرایط آب و هوایی مناسب، به‌شکل لکه‌ای و بدون بجای گذاشتن خسارت اقتصادی در استان فارس مشاهده شده است. این بیماری در سال زراعی 98-97 همزمان با وقوع تغییرات اقلیمی و مساعد شدن شرایط محیطی در انتهای فصل از جمله دما و رطوبت نسبی مناسب که به دنبال بارندگی‌های متناوب زمستانه و بهاره در مناطق جنوبی و مرکزی استان از جمله زرقان، نورآباد ممسنی و داراب فراهم گردید، در برخی از مزارع گندم رقم‌های سیروان، پارسی، سیوند، چمران و چمران 2 مشاهده شد. نمونه برداری‌های لازم برای شناسایی نژاد زنگ ساقه در مزراع یاد شده انجام شد. مطالعات تعیین فنوتیپی نژاد به همراه ارزیابی‌های ملکولی تکمیلی وجود دو نژاد پرآزار (TTKSK (Ug99 و TTRTF را برای اولین بار از استان فارس تایید نمودند. یکی از روش‌های موثر و مقرون به صرفه برای جلوگیری از خسارت این بیماری که از نظر محیطی نیز سالم می‌باشد، کشت رقم مقاوم واجد ژن یا ژن‌های مقاومت موثر و پایدار می‌باشد. با توجه به کشت وسیع رقم‌های گندم نان که از مقاومت ژنتیکی مناسب نسبت به نژادهای مهاجم زنگ سیاه برخوردار نیستند، خطر بروز همه‌گیری‌های بیماری در شرایط محیطی نسبتا مطلوب به دلیل تکثیر زاد‌مایه بیماری بر روی گرامینه‌های منطقه‌ای و حضور نژادهای پرآزار مهاجر جدید، دور از انتظار نخواهد بود. جایگزینی سریع رقم‌های گندم واجد مقاومت موثر و پایدار نسبت به بیماری در برنامه ملی تولید و آزادسازی رقم همراه با بکارگیری روش‌های مدیریت تلفیقی بیماری از اولویت ویژه‌ای در محافظت از تولید انبوه گندم استان دارا است.
کلیدواژه ها