تنوع و غنای گونه‌ای شته‌های گیاهان تیره کاسنیان در استان خراسان شمالی، ایران
کد مقاله : 1267-24IPPC (R3)
نویسندگان
1گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2گروه تنوع زیستی، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان، ایران
چکیده
خانواده Aphididae متعلق به راسته Hemiptera و بالاخانواده Aphidoidea می‌باشد و شامل بیش‌ترین‌گونه‌های مهم شته‌ها است. در پژوهش حاضر، طی سال‌های 1394 تا 1396 تنوع گونه‌ای شته‌های خانواده Aphididae روی گیاهان تیره کاسنیان در شش منطقه مختلف استان خراسان شمالی و در سه سطح ارتفاع متفاوت از سطح دریا بررسی شد. در هر منطقه 20 هکتار انتخاب و در قالب شبکه نمونه‌برداری منظم تصادفی، نقشه رقومی از آن‌ها تهیه شد. بر اساس نقشه تهیه شده، مختصات جغرافیایی مراکز پلات‌ها (10×10 متر) تعیین و در طبیعت موقعیت یابی شدند. سپس، در هر منطقه به‌طورکاملاً تصادفی 15 پلات انتخاب و نمونه‌برداری از پلات‌ها انجام شد. در هر پلات به گیاهان دارای شته، سه ضربه یکنواخت زده شد و شته ها در سینی زیر گیاه جمع آوری شدند. در آزمایشگاه شته های جمع‌آوری شده، شناسایی و شمارش گردیدند. به منظور تعیین شاخص‌های فراوانی، تنوع و یکنواختی گونه‌ای شته‌های جمع‌آوری شده در زیستگاه‌های مختلف و سطوح متفاوت ارتفاع از سطح دریا از نرم افزار SDR استفاده شد. درمجموع 29 گونه از شته‌های این خانواده از 12 جنس روی 42 گونه میزبان گیاهی از کاسنیان شناسایی شدند. گونه Brachycaudus cardui با درصد فراوانی 04/32 فراوان‌ترین گونه شته روی کاسنیان و به‌عنوان گونه‌ی فوق غالب شناخته شد. بیش‌ترین مقدار شاخص تنوع زیستی شانون- وینر شته‌ها روی کاسنیان مربوط به مناطق سیساب (102/2)، اسفراین (928/1) و اسدلی (906/1) بود. اما، مانه و سملقان دارای کم‌ترین مقدار شاخص تنوع زیستی شانون- وینر (295/1) بود. بیش‌ترین مقدار شاخص تنوع زیستی سیمپسون مربوط به سیساب (868/6) و کم‌ترین آن مربوط به مانه و سملقان (381/2) بود. در تمام شاخص‌های یکنواختی محاسبه شده، منطقه سیساب نسبت به سایر مناطق دارای یکنواختی بیشتر بود. به‌طور کلی نتایج نشان داد که سیساب، اسفراین و اسدلی تنوع گونه‌ای بیش‌تری نسبت به سایر مناطق داشتند و این نتیجه حاکی از فون گیاهی غنی‌تر و میزبان مناسب جهت رشد و گسترش شته‌ها است. همچنین، نتایج بیانگر تنوع گونه‌ای و فراوانی بیشتر شته ها در ارتفاع 1100- 1700 متر از سطح دریا بود که علت آن تعداد میزبان‌های گیاهی بیشتر و شرایط آب و هوایی معتدل‌تر در این ارتفاع است.
کلیدواژه ها