دم‌روباهی کشیده (Alopecurus myosuroides)، یک علف‌هرز باریک‌برگ رو به‌گسترش در استان فارس
کد مقاله : 1330-24IPPC (R3)
نویسندگان
1گروخ زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
2موسسه تحقیقات گیاهپزشکی
3بخش تحقیقات علف‌های هرز، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
42بخش تحقیقات علف‌های هرز، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
چکیده
تغییر در فلور علفهایهرز بویژه در بوم نظام های زراعی یک پدیده متداول است. این پدیده بدلیل فشار انتخابی ناشی از برنامه‌های زراعی و بویژه مدیریت علفهایهرز رخ می‌دهد. ظهور علفهایهرز مشکل‌ساز مانند جودره (Hordeum spontaneum) و ارشته‌خطایی (Lepyrodiclis holosteoides) و یا علفهایهرز مقاوم به علف‌کش در سال‌های اخیر از نمونه‌های بارز تغییر فلور علفهایهرز در کشور می‌باشند. دم‌روباهی‌کشیده علف‌هرزی باریک‌برگ از خانواده گندمیان است که تغییر فراوانی آن در برخی کشورها از جمله دانمارک گزارش شده است. دم‌روباهی‌کشیده یک علف‌هرز نیمه‌بین‌المللی است که خاستگاه آن احتمالا منطقه مدیترانه است و از آنجا به سراسر اروپا و غرب آسیا گسترش یافته است. اکنون دم‌روباهی‌کشیده علف‌هرز غالب غلات زمستانه در شمال‌غرب اروپا بویژه انگلستان، فرانسه و آلمان است. این علف‌هرز اغلب خاک‌های رسی، سنگین و مرطوب را ترجیح می‌دهد. دم‌روباهی‌کشیده علف‌هرزی یکساله و دگرگشن است که با بذر تکثیر می‌شود. بذرها پس از ریزش دارای خواب می‌باشند. دمای گرم و خشک در تابستان منجر به رفع خواب بذر این گیاه می‌شود به‌طوری که نزدیک به 80 درصد از بذرهای آن در پاییز سال اول جوانه می‌زنند. پژوهش‌ها در اروپا نشان داده است دم‌روباهی‌کشیده بدلیل توانایی رقابت زیاد، قادر به کاهش عملکرد گندم زمستانه تا 40 درصد می‌باشد. مهم تر اینکه دم‌روباهی‌کشیده جزو علفهایهرز با خطر مقاومت بالا به علف‌کش‌ها می‌باشد به‌طوری که اکنون از نظر فراوانی به عنوان مهمترین علف‌هرز مقاوم به علف‌کش‌ها در اروپا بوده و یکی از 15 علف‌هرز مقاوم به علف‌کش‌ها در دنیا می باشد. بازدیدهای میدانی، مصاحبه با کارشناسان و کشاورزان محلی نشان داد که اخیرا دم‌روباهی‌کشیده در مزارع گندم استان فارس (بویژه در مناطقی که تناوب گندم-برنج رایج است) در حال گسترش می‌باشد. مهم تر این که بازدیدهای مزرعه‌ای توسط نویسندگان از مزارع گندم شهرستان مرودشت نشان داد که احتمال بروز پدیده مقاومت به علف‌کش‌های بازدارنده ACCase در بین جمعیت‌های دم‌روباهی‌کشیده وجود دارد. با این‌حال برای تایید این فرضیه به انجام آزمایش‌های گلخانه‌ای و آزمایشگاهی نیاز است. با توجه به ویژگی‌هایی مانند توانایی رقابت با گیاهان زراعی، دگرگشنی، خواب بذر و خطر زیاد مقاومت، گسترش این علف‌هرز در مزارع می‌تواند تولید گندم را در کشور با چالش روبرو کند. به‌منظور جلوگیری از تکرار تجربه تلخ گسترش جودره در کشور، نویسندگان توجه بیشتر به مهار، مدیریت و پژوهش درمورد این علف‌هرز را ضروری می دانند. همچنین احتمالا بکارگیری تجربه پژوهشگران اروپایی بویژه پژوهشگران موسسه تحقیقات راتمستد انگلستان با نزدیک به نیم قرن پژوهش و تجربه در مورد این علف‌هرز مفید خواهد بود. به عنوان مثال روش‌های زراعی مثل کشت‌تاخیری گندم زمستانه، تناوب زراعی، شخم عمیق، کاهش مصرف علف‌کش‌های با خطر مقاومت بالا (به عنوان مثال بازدارنده‌های ACCase و ALS) و کاربرد مخلوط و متناوب علف‌کش‌هایی با نحوه عمل متفاوت توسط محققان بریتانیایی برای مدیریت این علف‌هرز بویژه جمعیت های مقاوم به علف‌کش این گونه پیشنهاد شده است.
کلیدواژه ها