مطالعه ویژگی‌های ریخت‌شناختی، ریخت‌سنجی و مولکولی دو گونه X. vuittenezi Luc, Lima, Weischer & Flegg, 1964 و X. primum Mobasseri, Hutchinson, Jahanshahi & Pedram, 2020 از استان آذربایجان‌شرقی

کد مقاله : 1524-24IPPC (R3)

¹دکتری نماتدشناسی-دانشگاه لرستان

²گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

³دانشگاه تبریز

خانواده Longidoridae متعلق به زیر‌‌راسته Dorylaimina از راسته Dorylaimina شامل مهم‌ترین نماتد‌های انگل گیاهی است. در این میان، برخی گونه‌های سه جنس‌ رایج Longidorus، Paralongidorus و Xiphinema علاوه‌ بر بیمارگر گیاهی بودن، ناقل برخی ویروس‌های بیمارگر گیاهی نیز هستند. منطقه غرب استان آذربایجان‌شرقی از لحاظ اقتصادی، تولیدات باغی و زراعی و نیز پایداری نسبی اکوسیستم‌های طبیعی حائز اهمیت است. با این حال، تا‌کنون مطالعه جامعی بر روی این گروه از نماتدها در این بخش از استان آذربایجان‌شرقی انجام نشده است. به منظور بررسی تنوع گونه‌های جنس Xiphinema نمونه‌برداری‌های متعددی به طور تصادفی از عمق 30 تا 60 سانتیمتری فراریشه پوشش گیاهی این منطقه در طی سال‌های 1395 و1396 انجام شد. مطالعه مولکولی نمونه‌ها نیز با استفاده از توالی ناحیه D2-D3 از ژن رمزگردان 28S rDNAصورت گرفت. پس از توالی‌یابی، رسم درخت‌ تبارزایی با استفاده از نرم‌افزارهای مناسب انجام گرفت. در این مطالعه پنج جمعیت از X. vuittenezi و یک جمعیت از X. primum شناسایی گردید و به ترتیب پنج توالی با کد‌های دسترسی MK953733، MK957239، MK957234،MK957237 وMK905505 برای X. vuittenezi و یک توالی با کد دسترسی MK957230 برای X. primum در بانک ژن ثبت گردید. X. vuittenezi نماتدهایی بزرگ (4/3-3 میلی‌متر) با سر گرد، با فرورفتگی کم نسبت به بدن، ادونتواستایل حدود 5/8 تا 5/11 برابر پهنای سر، ادونتوفور به طول 60 تا 66 در صد طول ادونتواستایل، مری دو قسمتی با قسمت فراخ عقبی 23 تا 25 درصد طول کل مری، ماده‌هایی با دو لوله جنسی متقابل و نسبتا هم‌اندازه، دارای تزئینات خار‌مانند پراکنده در سراسر لوله رحم و مجموعه متراکمی از آنها در ابتدای و انتهای لوله رحم و در برخی افراد دارای اجسام کریستالی در ابتدا و یا گاهی در هر دو انتهای لوله رحم و دم گرد دارای زائده انگشتی یا دارای زائده تحلیل رفته است. در این بررسی با استفاده از مطالعه مولکولی اثبات شد که توالی نوکلئوتیدی جمعیت دارای اجسام کریستالی، دارای100 % یکسانی با سایر توالی‌های به ثبت رسیده برای این گونه است. این موضوع شاید تائید کننده عدم اهمیت ضمائم کریستالی در تفکیک گونه‌های این جنس است. گونه X. primum نماتدهایی کوچک (5/2-2 میلی‌متر) با بدنی استوانه‌ای و با باریک‌شدگی در ابتدا و انتهای بدن، سر گرد و دارای فرو رفتگی کم در محل اتصال به بدن، افراد ماده با دو لوله جنسی متقابل و نسبتا هم‌‌اندازه، تخمدان‌ها برگشته و حاوی باکتری‌های هم‌زیست در اپی‌تلیال، دم مخروطی با کمی تحدب پشتی و سطح شکمی نسبتا صاف و انتهای گرد است. این گونه بیشترین شباهت مورفولوژیکی را با X. rivesi، X. paramonovi، X. brevicolle، X .himalayense و X. parabrevicolle دارد در حالی که در مطالعه مولکولی و درخت تبار‌زایی رسم شده ، در کلاد مستقلی قرار گرفته است و ماهیت آن به عنوان یک گونه مستقل تایید گردیده است.

Longidoridae؛ Xiphinema؛ درخت تبارزایی