کد مقاله : 1042-24IPPC (R3)

¹رویا ارباب تفتی ؛ ²عزیز شیخی؛ ³عبدالنبی باقری؛ ⁴محمدرضا نعمتیان

¹عضو هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور

²دانشیار موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور

³استادیار مرکز تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی استان هرمزگان

⁴کارشناس موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور

موریانه Microcerotermes diversus Silvestri (Isoptera: Termitidae) از گونه‌های غالب در ایران در نخلستان خرما است. استفاده از حشره‌کش‌های شیمیایی به عنوان رایج‌ترین و موثرترین روش کنترل موریانه‌ها است. حشره‌کش‌های مورد بررسی در این پژوهش عبارت بودند از: فیپرونیل (لتکا 2% SC) به نسبت 5/0%0 و 1%، کلرپیریفوس (8/40% EC) به نسبت 1%، لامبدا‌سای‌هالوترین (هف5% SC) به نسبت 1% و 5/0%، فیپرونیل گرانول به میزان 50 گرم پای هر درخت و شاهد (آّب). این بررسی طی سال‌های 1397 و 1398 روی تعداد 35 نخل آلوده به موریانه در استان هرمزگان انجام شد و هر نخل به شعاع یک متر از سایه‌انداز خود به عنوان یک کرت آزمایشی در نظر گرفته شد. برای تهیه محلول و تزریق آن به داخل خاک از دستگاه سمپاش هیدرولیک فرقونی با مخزن 100 لیتری استفاده شد. جهت ارزیابی، در اطراف هر درخت تعداد دو عدد تله‌ی ردیابی نصب شد به‌طوری‌که یکی از تله‌ها در داخل و تله دیگر در بیرون کرت تیمار شده، نصب شدند. شاخص ارزیابی کنترل موریانه‌ها، بر اساس میزان مقوای خورده شده توسط موریانه در هر تله تعیین گردید. تله‌ها به فواصل زمانی هر 2-3 ماه یک بار مورد بررسی قرار گرفتند. در صورت خورده شدن مقوا، مقوای جدید جایگزین شد. بنابراین شاخص ارزیابی تیمارها بر اساس آلوده بودن (خورده شدن مقوا) و نبودن (خورده نشدن مقوا) تله‌ها بود. جهت تعیین طول مدت تاثیر تیمارها بررسی تله‌های ردیابی تا 16 ماه ادامه یافت. داده‌ها به شیوه غیرپارامتریک تجزیه آماری شدند. برای مقایسه تله‌های داخلی و خارجی تیمارها به تفکیک، از آزمون کوکران (Cochran) و برای مقایسه جفت تله‌های هر تیمار، از روش ویل کوکسان (Wilcoxon) استفاده شد. نتایج نشان داد که تعداد تله‌های بدون آلودگی داخل کرت در سال-های 1397 و 1398 از لحاظ آماری بیشتر از تله‌های آلوده بود به ترتیب Cochran (Q:23.9, df:6 , Pr=0.001) و Cochran (Q:23.9, df:6 , Pr=0.001). بر اساس مقدار Z محاسبه شده از آزمون Wilcoxon در تیمار لامبدا‌سای‌هالوترین (هف 5%SC) به ترتیب در سال اول و دوم درصد آلودگی تله‌های داخلی (16 و 7) به‌طور معنی‌دار کمتر از تله‌های خارجی (28 و 12) بود. در تیمار فیپرونیل (لتکا 2%SC) (یک درصد) نیز در سال اول درصد آلودگی تله های‌داخلی (15) به‌طور معنی‌دار کمتر از تله‌های خارجی (21) بود که در سال دوم هیچ تله داخلی آلوده‌ای مشاهده نشد. با توجه به نتایج به‌دست آمده تیمارهای لامبدا‌سای‌هالوترین (هف 5%SC) و فیپرونیل (لتکا 2%SC) یک درصد حداقل 6 ماه پس از تیمار، قادر به کنترل موریانه بودند.

نخل؛ موریانه کش؛ فیپرونیل؛ لامبدا سای هالوترین